Een nieuwe Markthal

De Centrale Markthal in Amsterdam is in 1932-1934 gebouwd als vervanging van de groente- en fruitmarkt in de Marnixstraat. Tuinders kwamen hier zelf hun goederen brengen en de markt was opgedeeld aan de hand van de herkomst van de handelaren. De markt lag midden in een woonbuurt en begon voor te veel overlast te zorgen, mede door toename van het autoverkeer en de verkeerschaos die dit veroorzaakte. Ook voor de handelaren zelf was het niet praktisch. Ze konden geen gebruik maken van het spoor, amper van de wegen en er was geen goede opslagruimte. Dit leidde tot een voorstel om een nieuw centraal marktterrein te realiseren.

Algemene Dagblad 6 oktober 1889

Met de bouw van een groot marktterrein in het westen van Amsterdam wilde het stadsbestuur de voedselhandel centraliseren en reguleren. Het was een van de initiatieven van sociaal democratische wethouders Floor Wibaut (wethouder Financien) en Salomon de Miranda (wethouder Levensmiddelen) om Amsterdam socialer en leefbaarder te maken. Het eerste voorstel kwam in 1912 voor de gemeenteraad en in 1926 werd uiteindelijk een diverse keren herziende en uitgebreide versie aanvaard door de gemeenteraad.  Er werd een commissie opgericht waarin ook de groothandelaren en tuinders werden vertegenwoordigt. Ze maakten studiereizen maar Duitsland om daar grote markthallen te bestuderen. Voor de markthal en het  terrein werd een krediet van 10.090.000 gulden toegestaan.

Bron: Het Volk dagblad voor de arbeiderspartij, 12-10-1926

Als architect werd gekozen voor Nicolaas Lansdorp (1885-1968) de hoofdarchitect van de afdeling Gebouwen van de dienst Publieke Werken in Amsterdam. Deze dienst maakte in de jaren 20-40 nationaal furore met een toonaangevend hoog ontwerpniveau. Bij het ontwerp van het terrein en de gebouwen werd rekening gehouden met de grootst mogelijke kwaliteit en representativiteit van het terrein.

De nieuwe markthal zou op de ’Aschbelt’ gebouwd worden. Dit terrein kwam vrij in 1919 door het verplaatsen van de vuilnisbelt naar een vuilverbrandingsinrichting aan het Zijkanaal I in Amsterdam Noord. Het bouwrijp maken van het terrein en het opspuiten begon in 1927.

Het nieuwe terrein werd in 1934 geopend. Op het terrein van 40 hectare stonden: drie pakhuizen met elk vijftien afdelingen (op de pieren), een grote halgebouw, een koelhuis en ingangsgebouw met marktrestaurant.

Foto’s: Stadsarchief Amsterdam

De nieuwe markt was strak georganiseerd, met bijkomende gebruikskosten en regels en bereikte het beoogde doel: sanering van minder professionele groente en fruithandelaren.

Foto’s: Stadsarchief Amsterdam

 

Bronnen:

• ‘Bouwhistorische opname met waardestelling Centrale Markthal Amsterdam’, BBA
• ‘Notitie Centrale Markthal Amsterdam, historische ontwikkeling en uitgangspunten monumentale waarden.’ Gemeente Amsterdam, bureau Monumenten & Archeologie

 

Auteur: Kim Heuvelmans