BOEi Blog – door Kim Heuvelmans
Afgelopen zomer bezocht ik Calke Abbey, een landhuis van the National Trust (de bezitter van meer dan 500 historische huizen, kastelen, monumenten, parken, tuinen en meer dan 248.000 hectare grond in Groot Brittannië). Zelf omschrijven ze Calke Abbey als ‘the un-stately home and country estate’ . Calke Abbey is in 1985 overgedragen aan de National Trust en is in vervallen staat te bezoeken. Ik verwachtte dan ook een overwoekerde ruïne: lekkende daken, emmers op de bovenverdieping waar om de paar tellen een plop te horen was, beschimmeld behang, kniehoog gras en enorme spinnenwebben.
Calke Abbey, foto: Kim Heuvelmans
Zo romantisch (en onpraktisch) was het uiteraard niet. Toen de National Trust het huis overnam, besloot de organisatie om het huis te repareren en niet te restaureren naar de oorspronkelijke glorie periode. Dus: het dak werd vervangen, alle objecten werden ontdaan van ongedierte en schimmel, looproutes voor publiek werden aangelegd en de meeste objecten werden weer teruggezet.* Vooral in de ruimtes die al lang niet meer gebruikt werden, zoals de bovenverdieping, de stallen en verschillende bijgebouwen, is het verval goed te zien. De hordes vrijwilligers en medewerkers die voor het huis zorgen, hebben een lastigere taak: de meubels, opgezette dieren, schilderijen, etc. moeten wel schoon blijven om verder verval te voorkomen, maar mogen niet opgepoetst worden. Zo wordt het fornuis maar eens in de paar jaar gereinigd. Het resultaat is een succes: er komen hordes toeristen die in tijdsloten het landhuis in mogen. En juist omdat het anders is en laat zien dat een mooie façade van alles kan verbergen is het interessanter dan de acht andere prachtig gerestaureerde landhuizen die we in dezelfde week bezochten. Hier voel je de verhalen. Hier is geleefd en is de geschiedenis tastbaar.
Calke Abbey, foto: Kim Heuvelmans
Waarom de National Trust dit doet? Om de tijdsperiode die bij de andere landhuizen weggepoetst is te laten zien. Het huis laat het einde van een manier van leven zien. Begin vorige eeuw waren er honderden landhuizen die in eenzelfde staat verkeerden (één van de aanleidingen voor het ontstaan van de National Trust). Door hoge erfbelasting, een agrarische crisis en de Tweede Wereldoorlog was het voor velen niet meer mogelijk om een landhuis met landgoederen te onderhouden. Eerst werden delen van een huis afgesloten en uiteindelijk werden de huizen ofwel gesloopt ofwel verbouwd tot hotel en/of conferentiecentrum. Calke Abbey heeft deze periode overleefd door gaandeweg steeds meer delen van het huis te sluiten en niets aan onderhoud te doen. Hierdoor stond het nog, maar wel (vrij letterlijk) op de rand van instorten.
Calke Abbey, foto: Kim Heuvelmans
Voor de National Trust was het behouden van het huis in de vervallen staat eind jaren 80 bijzonder. De organisatie stond juist bekend om het minutieus restaureren van landhuizen, naar hun oorspronkelijke staat van grandeur. In hun eigen woorden: ‘the Trust was expected to wave its sugar-coated wand over the ruins [..]’. Bij Calke zie je het begin van de aandacht voor het behouden van de geest van de plek en de unieke sfeer die rondom een locatie hangt.
Bij BOEi proberen we waar mogelijk de gelaagdheid van een pand te laten zien en de kernkwaliteiten (die uitdrukken wat het gebouw zo uniek maakt) duidelijk te benadrukken bij restauratie en herbestemming. We zullen niet snel ‘terug restaureren’ naar de oorspronkelijke staat, hoe indrukwekkend dat ook kan zijn. Tegelijkertijd zijn er ook altijd modernere elementen die worden verwijderd. Het grote verschil is vooral dat BOEi-projecten een nieuwe functie krijgen. En weinig huurders zitten te wachten op afgebladderd behang.
De leegstaande vervallen gebouwen hebben iets romantisch, iets tijdloos en stils. Het trekt bij Calke Abbey hordes toeristen aan en het laat zich vaak prachtig fotograferen. Ook van de BOEi panden voor restauratie heeft onze fotograaf Jan van Dalen mooie foto’s gemaakt van vervallen erfgoed. Hieronder een selectie om bij weg te dromen.
Schoolgebouw van Heutzkazerne te Kampen, foto: BOEi, Jan van Dalen
Logementsgebouw te Den Helder, foto: BOEi, Jan van Dalen
Graansilo te Wehl, foto: BOEi, Jan van Dalen
Generaal de Bonskazerne te Grave, foto: BOEi, Jan van Dalen
ENKA te Ede, foto: BOEi, Jan van Dalen
Dongecentrale te Geertruidenberg, foto: BOEi, Jan van Dalen
Melkfabriek te Laude, foto: BOEi, Jan van Dalen
*Uiteraard is er wel gewoon een tearoom en winkel in een aantal van de bijgebouwen, want het blijft een organisatie die afhankelijk is van bezoekersinkomsten. En niet alle objecten konden teruggezet worden omdat het huis zo vol stond dat er geen looproutes mogelijk waren.
Bronnen:
Calke Abbey, Derbyshire, a souvenir guide, The National Trust (revised 2019)
>> lees hier de andere edities van de BOEi Blog
