ENKA in Ede
door Kim Heuvelmans, foto’s BOEi (Jan van Dalen)
In BOEi panden komen we allerlei historische installaties tegen. Veel machines en installaties maken onderdeel uit van de functie van het industriële pand: de apparatuur in het pompstation in Schiedam bijvoorbeeld, waartussen nu sporters hun spieren kunnen oppompen, de installatie in de Dongecentrale in Geertruidenberg, het gemaal in Lynden en ga zo maar door. Een deel van deze installaties kwam enigszins aan bod in de BOEi Blog afleveringen van begin dit jaar over industrieel erfgoed. Dit keer gaan we kijken naar de ‘gewone’ historische installaties. Objecten die je ook in oude onverbouwde huizen tegen kunt komen; die echte bakeliet liefhebbers in replica-vorm kopen; waar we thuis allemaal de modernste digitale varianten van hebben.
Deze verwarmingsinstallaties, waterleidingen, sanitaire voorzieningen, elektra, communicatiemiddelen, verlichtingsmogelijkheden etc. zijn in BOEi panden vaak wat grootschaliger dan in een gemiddeld oud huis. De historische installaties zijn cultuurhistorisch erg waardevol. Ze geven namelijk een afspiegeling van de technische innovaties en trends in een bepaald periode. In sommige panden is de opeenvolging van verschillende soorten installaties (stoom, kolen, turf, elektra, gas) nog helemaal te herleiden aan de hand van allerlei verschillende aansluitingen en kastjes. Ook de wastafels, toiletpotten en communicatiesystemen kunnen kenmerkend zijn voor een tijdsperiode en essentieel voor het verhaal van een monument. Helemaal leuk is het als installaties in verschillende panden een relatie met elkaar hebben: de kenmerkende HH van Hazemeijer Hengelo kom je als je oplet bijna overal tegen.
Gemaal in Pannerden
Hoewel dit fascinerende onderwerp eigenlijk een hele reeks aan afleveringen (en eigenlijk een heel boekwerk) verdient met foto’s van opeenvolgende modellen bidets, badkuipen, lichtknopjes en telefoons en plaatjes uit oude catalogi, zal ik me inhouden en jullie vermaken met een reeks foto’s van de uiteenlopende zaken die ik in de BOEi collectie ben tegengekomen.
Generaal de Bonskazerne in Grave
Wagenloods in Venlo
Melkfabriek in Laude
Centrale Markthal in Amsterdam
Centrale Markthal in Amsterdam
Logementsgebouw in Den Helder
Kasteel Dussen
Erve IJzerman in Wapenveld
Waalse Kerk in Rotterdam
Generaal de Bons Kazerne in Grave
Huize Vincentius in Udenhoud
Nemiusklooster in Den Bosch
Erve IJzerman in Wapenveld
Logementsgebouw in Den Helder
Nu kun je zeggen, ‘hartstikke mooi Kim, al die oude rommel, maar dat voldoet totaal niet aan huidige veiligheidsvoorschriften! Bij een herbestemming moet het dus toch gewoon weg.’ Meestal zijn de moderne eisen die we aan installaties stellen echter geen een onoverkomelijk probleem. Stap 1 is in ieder geval altijd: gooi het hoe dan ook niet meteen weg. Vervolgens kan in de restauratievisie bepaald worden hoe er met de installaties omgegaan wordt. Zijn ze essentieel voor het verhaal en de uitstraling van het monument? Dan is er altijd wel een mouw aan te passen. Loden leidingen kunnen bijvoorbeeld aan de binnenzijde voorzien worden van kunststof zodat ze veilig te gebruiken zijn. Oude elektrakastjes kunt je afkoppelen en gewoon laten zitten of voorzien van nieuwe bedrading. Ze kunnen zelfs gebruikt worden om het verhaal van een gebouw te vertellen zoals bij de ENKA (zie de foto bovenaan). Oude schakelaren kun je als restauratie echt geen doen is altijd nog vervangen voor speciale retro modellen die zo veel mogelijk lijken op de oude exemplaren. De installaties zijn een belangrijk onderdeel van de geschiedenis van de monumenten en proberen we daarom zo veel mogelijk te behouden.
Retro modellen bij de Blokhuispoort in Leeuwarden
Heb je ergens nog oude folders, catalogi of orderboeken liggen? Of ken je een bedrijf die dit heeft en ze kwijt wil? Wij ontvangen ze graag! De oude folders kunnen heel nuttig zijn in het dateren van een installatie of bij het kiezen van een vervangend exemplaar. Opsturen kan naar ons antwoordnummer: antwoordnummer 768, 3800 VB Amersfoort
Generaal de Bons kazerne in Grave
Dongecentrale in Geertruidenberg\
Dongecentrale in Geertruidenberg
Met dank aan André Hoek
Meer lezen?
- Zie hier alle andere BOEi blogs
- Kijk ook eens bij Mensen vertellen over Monumenten
