Een schip, trein, auto of vliegtuig transformeren tot restaurant, museum, hotel, woning of B&B: ook mobiel erfgoed kun je herbestemmen. Mobiel erfgoed was lange tijd een ondergeschoven kindje in de erfgoedwereld maar mede door de inspanningen van Martine van Lier, sinds 2018 directeur van het Mobiel Erfgoed Centrum in Rotterdam, is mobiel erfgoed nu ook door de overheid erkend als cultuurhistorisch erfgoed.
Door Sabine Ticheloven
“Het Mobiel Erfgoed Centrum is een kenniscentrum en projectorganisatie over mobiel erfgoed. Wij zetten ons in om de mobiele erfgoedsector te versterken en professionaliseren. Het mobiel erfgoed is grotendeels in handen van particulieren: vaak op leeftijd zijnde gepassioneerde vrijwilligers, die praktisch bezig zijn met erfgoedbehoud. De theoretische onderbouwing – zoals kennis van wetgeving en regelingen voor financieringen – missen ze vaak waardoor ze ook niet aan de tafel bij de beleidsmakers zitten. Als erfgoedcentrum brengen wij daar verandering in.”
Eigenaren zijn volgens Van Lier vaak behoudend en zien hun erfgoed het liefst geconserveerd zoals het vroeger was. “Maar om het mobiele erfgoed ook voor de toekomst te behouden is het juist van belang om het te verduurzamen, herbestemmen en te verbinden met de nieuwe generatie. Technisch gezien zitten er bij het mobiel erfgoed ingewikkelde vraagstukken om te verduurzamen. Er zitten vaak machines in met motoren die werken op fossiele brandstoffen, dat is lastig te verduurzamen. De motor eruit halen en elektrisch maken? En wat doen we met de kolenstoommachine die we niet meer kunnen laten functioneren op kolen. Hoe gaan we dat oplossen? Daar ligt nog een uitdaging.”
Herbestemming en verduurzaming zijn de sleutels om de nieuwe generatie aan te spreken, zeker als het mobiele erfgoed wordt gebruikt als inspiratiebron voor de toekomst. “Geïnspireerd op historische zeilschepen maken steeds meer scheepsbouwers weer gebruik van wind als duurzame energiebron. Er zijn al voorbeelden van gemotoriseerde container- en cruiseschepen, die omgebouwd zijn tot zeilschip. Een mooi voorbeeld daarvan is het zeilvrachtschip Tres Hombres dat nu in internationale wateren vracht vervoert. Dit soort schepen trekken heel veel jongeren aan die dat fantastisch vinden. Als we dit ook kunnen toepassen op andere vormen van mobiel erfgoed dan wil de nieuwe generatie graag meedoen.”
Als waterland is Nederland rijk aan monumentaal maritiem erfgoed. “Het herbestemmen van boten als woonschip, atelier- en galerieschip, wedstrijdboot of recreatievaartuig biedt ook de mogelijkheid om historische havens in dorps- en stadscentra weer nieuw leven in te blazen. Met de aan- en afvoer van goederen, mensen, dieren en landbouwproducten was het er vroeger altijd een drukte van belang. Door de schaalvergroting zijn de havens destijds verplaatst waardoor de historische havens er nu vaak verloederd bijliggen. Met het terugbrengen van herbestemde schepen in die havens kunnen we het opnieuw een centrumfunctie geven, weer bedrijvigheid creëren waardoor ze weer aantrekkelijk worden. Er zijn al tientallen voorbeelden hiervan te vinden zoals hier in Rotterdam, maar ook in Den Helder en Zierikzee.”
Maar hoe gaan we de ecologische uitdagingen nu oplossen? En spreekt de erfgoedwereld eigenlijk wel tot de verbeelding van nieuwe Nederlanders? Van Lier is niet iemand die stilzit en rustig afwacht. “Als voorzitter) van de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM) miste ik een duidelijke visie op toekomstige uitdagingen, zowel bij de overheid als in de erfgoedsector zelf. Daarom heb ik mijn ideeën hiervoor in 2017 verwerkt in het FIM-visiedocument ‘Erfgoed in transitie’. Het is immers aan de erfgoedsector zelf om ideeën en oplossingen aan te dragen.”
