De restauratie van de hoogste gemetselde schoorsteen van Nederland, de spingasschoorsteen – bijnaam de Dikke – op het voormalige ENKA-terrein in Ede, is afgerond. Erfgoedorganisatie BOEi, die als eigenaar tal van monumenten op het terrein heeft gerestaureerd, nadert met dit laatste project de eindstreep van 20 jaar restaureren ‘op ENKA’. De schoorsteen wordt op zaterdag 19 augustus bij een voorstelling van de erfgoedparade in het zonnetje gezet.
De historische schoorsteen van de voormalige kunstzijdefabriek is 85 meter hoog en heeft een doorsnede van ruim 10 meter bij de voet. Het is een bijzonder herkenningspunt in de nieuwe wijk ‘Op Enka.’ BOEi stak veel tijd en geld in de restauratie van de kolos, en door stof en geluid bleef dat ook voor bewoners niet onopgemerkt.
“Maar nu is iedereen trots op dit icoon van hun woonwijk,” aldus Arno Boon, directeur van BOEi, eigenaar van de schoorsteen en talloze andere ENKA-monumenten. “We hopen dat we snel een nieuwe gebruiker kunnen vinden. Er zitten openingen in voor ramen, je zou er kunnen wonen, een kantoor vestigen of B&B beginnen. Maar je moet natuurlijk wel een liefhebber van bijzondere monumenten zijn.”
Eerst wordt de schoorsteen in het zonnetje gezet tijdens een bijzondere zomervoorstelling op zaterdag 19 augustus, in het kader van de landelijke erfgoedparade; een ander initiatief van BOEi met steun van de VriendenLoterij. Met betoverende muziek, lucide videobeelden en verrassende aankleding wordt de schoorsteen een droombeleving; met ’s ochtends speciale kindervoorstellingen.
Nu de schoorsteen is gerestaureerd en het Poortgebouw – waar BOEi als adviseur betrokken is – ook bijna gereed is, nadert de voltooiing van de transformatie van het ENKA-terrein, waar BOEi meer dan 20 jaar aan gewerkt heeft. Het voormalige fabrieksterrein vlakbij station Ede-Wageningen veranderde in die twee decennia van een treurig en verwaarloosd gebied in een geliefde en gedifferentieerde nieuwe woonwijk.
De historie van de locatie is overal zichtbaar door het behoud en de herbestemming van een flink aantal monumentale gebouwen. Ook nieuwe straatnamen zoals Conerij, Spinnerij en Twijnerij herinneren aan de kunstzijdefabriek die Ede economisch op de kaart zette. Van 1922 tot 2002 was ENKA hier gevestigd, een van de grootste fabrieken van Nederland. ENKA was bij consumenten vooral bekend vanwege de zemen en sponzen die er werden geproduceerd.
De projecten van BOEi bleken een katalysator voor de bijzondere gebiedsontwikkeling. Op het terrein (40 ha) staan nu zo’n 1.500 woningen (ontwikkeld door AM), een basisschool, voor- en naschoolse opvang, kinderdagverblijf, horecavoorziening en een fietsexperience. Er is 20.000 m2 aan monumenten bewaard gebleven en herbestemd. Biodiversieit en duurzaamheid speelden een grote rol bij de herinrichting, zowel bij de gebouwen als bij de inrichting van de openbare ruimte.
“We zijn ongelofelijk blij met wat hier is gerealiseerd”, zegt Arno Boon. “Op ENKA hoort wat mij betreft thuis in de top 3 van grootste succesvolle gebiedsontwikkelingen in Nederland, samen met Strijp S en het Westergasfabriekterrein. Waarbij het monumentale erfgoed z’n weerslag in de wijk heeft gekregen.”
