Paul Meurs is partner bij bureau Steenhuis en Meurs. Het bureau onderzoekt en adviseert bij herbestemming van cultureel erfgoed. In het kader van 25 jaar herbestemmen in Nederland ging BOEi met hem in gesprek. Meurs: “Ik ben mijn hele leven werkzaam op het gebied van erfgoed. Als bureau hebben wij ook de missie dat we erfgoed een betekenis willen geven. Daarnaast woon ik zelf in een monumentaal pand. Het gaat er mijn inziens om dat we erfgoed ook relevant houden.”
Door Paul Alzer.
“Bij herbestemming is het belangrijk zaken aan elkaar te knopen en in te zetten op het gemeenschappelijke. Daarnaast is het van belang tijd te nemen bij het maken van plannen en langer door te zoeken naar mogelijkheden. Bijvoorbeeld voor het gebied Strijp R in Eindhoven ging het oorspronkelijke plan uit voor sloop en het terug brengen van nieuwbouwwoningen. We adviseerden om voor enkele gebouwen en plekken een time-out in te lassen en ze niet direct te slopen. Zo kwam er tijd om te onderzoeken of herbestemming mogelijk was. Dit heeft geleid tot een ontwikkeling met een meer gemengde functie, met bijzondere gebouwen met als boegbeeld de vestiging van Piet Hein Eek. Dankzij de herbestemming is de wijk heel divers van karakter en gebruik geworden.
Erfgoed dat niet in gebruik is, verliest zijn betekenis en functie. Erfgoed geeft een gezicht en een identiteit aan zijn omgeving. Met herbestemming kan nieuwe betekenis en relevantie ontstaan. Daarnaast zorgt het er vaak voor dat een plek of gebouw weer toegankelijk wordt voor het publiek.
In een vroeg stadium proberen wij de waarde van een plek te duiden en de kernkwaliteiten van een plek naar boven te halen. We bieden daarmee een kader voor veranderingen. Vaak begeleiden we herbestemmingsprojecten ook als supervisor.
BOEi speelt een grote rol bij de herbestemming in Nederland en realiseert projecten, die door andere ontwikkelaars als onhaalbaar worden gezien. BOEi heeft ertoe bijgedragen dat steeds meer ontwikkelaars zijn gaan denken vanuit de waarde van een plek en behoud van die waarden voor de mensen en de omgeving.”
Wat lag volgens u ten grondslag aan herbestemming?
“De grondslag voor herbestemming is gelegen in de situatie dat er in Nederland steeds meer monumenten bij kwamen waar niet steeds dezelfde functie, (bijvoorbeeld museum of kerk) meer mogelijk bleek te zijn. Ook het behouden van industrieel erfgoed zonder functie, bleek een te grote opgave en ook te duur. Een nieuwe rol en functie voor gebouwen maakt behoud mogelijk.”
Welk erfgoed wordt in uw ogen vergeten?
“Volgens mij wordt in Nederland weinig erfgoed over het hoofd gezien, we inventariseren er op los. Wel is dan de vraag wat je er mee doet van belang. Ofwel hoe ga je er beleidsmatig mee om. Ik denk dat het beleid voor met name het landschap nog achter blijft. Ook dient van sommige recentere bebouwing de kwaliteit nog verder ontdekt te worden. Te denken valt dan bijvoorbeeld aan woonerven, die toch een grotere kwaliteit hebben dan aanvankelijk gedacht. Waar ze eerst wat kneuterig werden bevonden, blijken ze waarden te hebben die ze leefbaar en houdbaar houden.”
Kijkend naar herbestemming, welke functie past in uw ogen niet?
“Plekken met een zware symbolische betekenis vragen vaak extra aandacht. De betekenis van een kerk in een samenleving dient men bewust voor ogen te hebben. Ook erfgoed uit de oorlog verdient ruimte en respect voor de betekenis ervan in de geschiedenis. Die betekenis zou in de herbestemming voorop moeten staan.”
Zijn er zaken die we van het buitenland kunnen leren m.b.t. herbestemmen van erfgoed?
“Vanuit mijn werk ben ik in het buitenland vooral bezig met het uitdragen van de Nederlandse praktijk van herbestemming. Nederland transformeert en herbestemt voortdurend. De Nederlandse praktijk is daarmee ook een voorbeeld voor het buitenland. Andersom kunnen we van het buitenland leren hoe om te gaan met de exceptionele kwaliteit van erfgoed en de kwaliteit die zij in de uitvoering geven aan bijzonder erfgoed. Gelukkig is ook BOEi meegegaan in de ontwikkeling van kwantiteit naar kwaliteit bij de herbestemming van erfgoed.”
