Bauke Tuinstra was als architect betrokken bij de herbestemming van de Blokhuispoort in Leeuwarden: “De omgeving van de Blokhuispoort was een afgesloten plek en is nu getransformeerd in een open en toegankelijke hot-spot in de stad Leeuwarden. Een belangrijk doel daarbij was het vertellen van het verhaal bij de Blokhuispoort, die vijf eeuwen lang een belangrijke rol heeft gespeeld in de stad.”
Door Paul Alzer.
Met TWA Architecten is Tuinstra bij meer herbestemmingsopgaven in Friesland betrokken. Voor hem hebben al die opgaven in ieder geval één ding gemeen: “In zijn algemeenheid betekent het werken in Friesland, dat vrijwel iedere herbestemming en ook nieuwbouwproject plaats heeft in een omgeving met historie. Wij proberen dan ook het verhaal van de plek duidelijker en zichtbaarder te maken vanuit de opbouw en gelaagdheid van een project, hetgeen al start in de planvorming.”
Waarom vindt u herbestemming van erfgoed zo waardevol?
“Voor mij heeft het meerdere redenen:
• Bij bestaande gebouwen is het zaak zuinig en zuiver om te gaan met wat er al staat, vanuit historisch perspectief;
• Ook duurzaamheid, het zuinig omgaan met energie en materialen, speelt een belangrijke rol bij de waarde van herbestemming;
• Herbestemming biedt de mogelijkheid het verhaal van het gebouw of de plek door te geven;
• Herbestemming heeft een maatschappelijke betekenis voor de omgeving en het collectief en persoonlijk geheugen van mensen in die omgeving.”
Kijkend naar herbestemming, welke functie past in uw ogen niet?
“In principe vind ik dat qua functie alles moet kunnen. Wat in mijn ogen echter heel belangrijk is, is dat een herbestemming draagvlak dient te hebben in de omgeving.”
In zijn eigen omgeving ziet Tuinstra het nog wel eens mis gaan: “Rond de kleuterschool in een Fries dorp waar ik vroeger naar school ging, stond in een straat een rij met twee-onder-één-kap woningen. Bij de sloop van het schoolgebouw heeft men de school vervangen door twee gelijksoortige woningen. Daarmee verwijst is niks meer naar de oude situatie, hetgeen ik jammer vind. Verwijzingen naar het persoonlijk of collectief geheugen in de gebouwde omgeving helpen bij het begrip voor het ontstaan en de structuur van een omgeving en geeft richting aan de beweging van mensen in die omgeving.”
“Er is een periode geweest dat Nederland veel verloren heeft laten gaan en er eigenlijk alleen aandacht was voor behoud van voorname gebouwen. De aandacht voor gewone woonhuizen en werkgebouwen kwam vaker te laat en soms was er ook een financiële prikkel voor sloop of nieuwbouw. Gelukkig hebben we toch ingezien dat een nieuwe functie voor gebouwen, deze bestaansrecht geeft en economisch rendabel maakt. Daarbij krijg je bij herbestemming karakter aan de omgeving en veelal meer ruimte cadeau.”
Welk erfgoed wordt tegenwoordig in uw ogen vergeten?
“Ik denk dat in het algemeen met name jong erfgoed, uit de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw een kwetsbare groep uitmaakt. In Friesland specifiek verliezen nu maandelijks gemiddeld acht boerderijen hun functie, dat zijn er 100 per jaar. Daar dienen we beter over te gaan nadenken, want ze zijn beeldbepalend voor het Friese landschap. Daarnaast hebben we in Friesland veel vroegmiddeleeuwse Romaanse kerken, die een enorme betekenis hebben voor de lokale gemeenschap. Mede doordat deze vaak een bijbehorend kerkhof hebben, maakt herbestemming moeilijker. Dit is een specifiek aandachtspunt voor Friesland en Groningen.”
En over de grens kijkend, wat kunnen we van de herbestemmingspraktijk aldaar leren?
“Ik kom zelf vaker in Groot-Brittannië en dan valt mij op dat bruggen, maar ook gebouwen een langere levensduur hebben en dus langer worden gebruikt. Het draagvlak voor nationaal erfgoed is er groot en daar bestaan ook lidmaatschappen waar veel mensen zich bij aansluiten en voor inzetten. Dat kan leerzaam zijn voor het draagvlak en de bewustwording in Nederland.”
